Obrzęk naczynioruchowy – to nabrzmienie powstałe w skutek nieprawidłowej, a niekiedy nadmiernej przepuszczalności naczyń spowodowanych negatywnym wpływem substancji zwanych kininami. Obrzęk powstaje na skórze i obejmuje głównie tkankę podskórną, u niektórych chorych z obrzękiem naczynioruchowym pojawiają się także bąble na skórze.
W 20—40% przypadkach przyczyną wystąpienia obrzęku naczynioruchowego są leki z grupy inhibitorów angiotensyny.
Pokrzywka przewlekła występuje u 1% chorych – prawdopodobnie u połowy z tych osób dochodzi także do napadów obrzęku naczynioruchowego.
Przyczyny obrzęku naczynioruchowego
Jedną z przyczyn zachorowania na obrzęk naczynioruchowy jest uczulenie na:
– leki,
– pokarmy,
– ukąszenia owadów,
– alergie.
Niejednokrotnie spotykaną przyczyną nabytego obrzęku naczynioruchowego jest stosowanie leków obniżających ciśnienie tętnicze z grupy tzw. inhibitorów konwertazy angiotensyny. Leki te powodują obniżenie ciśnienia tętniczego. Dodatkowo jednak następuje blokowanie konwertazy angiotensyny które może wywołać u niektórych chorych obrzęk naczynioruchowy, ponieważ substancja ta rozkłada w organizmie bradykininę.
Obrzęk naczynioruchowy niekiedy związany jest z niedoborem tzw. inhibitora (czyli substancji blokującej) C1. Niedobór inhibitora C1 powoduje zakłócenie krzepnięcia czy fibrynolizy, ale także tzw. układu dopełniacza a przede wszystkim nadmierne wydzielanie kinin, których oddziaływanie na tkanki organizmu powoduje uczucie bólu oraz rozszerzenie i nadmierną przepuszczalność naczyń.
Objawy obrzęku naczynioruchowego
Obrzęk naczynioruchowy pojawia się zwykle w takich miejscach ciała, jak:
– usta,
– policzki,
– powieki,
– ręce,
– stopy,
– genitalia,
– jelita,
– krtań.
Objawy które mogą wskazywać na stan zbliżający do wstrząsu anafilaktycznego po obrzęku naczynioruchowym to:
– zawroty głowy,
– uczucie silnego osłabienia,
– kołatanie serca,
– chrypka,
– duszności,
– nudności,
– wymioty,
– obniżenie ciśnienia tętniczego.
U chorych z obrzękiem naczynioruchowym spowodowanym inhibitorami konwertazy angiotensyny pojawia się on najczęściej w obrębie głowy lub jelit.
U chorych z obrzękiem naczynioruchowy wywołanym niedoborem C1 napad powodują:
– zdenerwowanie
– uraz,
– zakażenia.
Pojawianiu się obrzęku naczynioruchowy sprzyjają bowiem estrogeny (hormony kobiece), dlatego też częściej obrzęk naczynioruchowy pojawia się u kobiet w trakcie miesiączki, ciąży czy po zażyciu leków zawierających estrogeny np. leków antykoncepcyjnych zapobiegających ciąży.
Leczenie obrzęku naczynioruchowego
Pojawienie się po raz pierwszy obrzęku naczynioruchowego jest z reguły nieprzewidywalne. Zaleca się w przypadku kobiet nieprzyjmowanie estrogenów. W przypadku planowanych zabiegów chirurgicznych, których przebycie może spowodować wystąpienie obrzęku naczynioruchowego lekarz podejmuje decyzję o leczeniu na podstawie tego, jaki to jest zabieg i czy dostępny jest lek zawierający inhibitor C1.
Nie ma testu pozwalającego przewidzieć, u jakich chorych zażywających inhibitor konwertazy angiotensyny może dojść do pojawienia się obrzęku naczynioruchowego.
W przypadku napadu obrzęku naczyniowego najważniejsze jest zorientowanie się, czy nie obejmuje on dróg oddechowych, które spowodowałyby zaciskanie się krtani. W takim wypadku lekarz być może będzie musiał wykonać intubację lub jeśli będzie to niemożliwe – tzw. konikotomię.
Podstawowymi lekami wykorzystywanymi w terapii obrzęku naczynioruchowego i pokrzywki są:
– leki przeciwhistaminowe, które zmniejszają świąd skóry i powodują zanikanie bąbli pokrzywkowych, – doustne glikokortykosteroidy.
U chorych z niedoborem inhibitora C1 leczenie uzależnia się od ciężkości objawów – jeśli zagrażają życiu, podaje się brakujący organizmowi inhibitor C1.
Diagnoza lekarska w rozpoznaniu obrzęku naczynioruchowego odgrywa bardzo istotną rolę. Lekarz zawsze powinien zadać pytanie o pokrzywkę która może towarzyszyć obrzękowi, brane pod uwagę są leki, jakie zażywał chory przed wystąpieniem napadu oraz spożywane pokarmy jak również sytuacje, które mogą spowodować pojawienie się obrzęku naczynioruchowego u chorych z wrodzonym niedoborem C1.
Obrzęk jelit może wprowadzić lekarza w błąd zdarza się iż bywa przyczyną niepotrzebnej operacji brzucha.
W razie napadu obrzęku naczynioruchowego praktykuje się podanie tzw. osocza krwi (jest to ta część krwi, która pozostaje po oddzieleniu od niej składników zwanych krwinkami). U chorych skarżących się na ból można podać leki przeciwbólowe (o ile to nie one spowodowały obrzęk naczynioruchowy).
Może się zdarzyć iż po zażyciu leków dojdzie do obrzęku naczynioruchowego (to samo dotyczy leków przeciwnadciśnieniowych – np. amlodypiny czy metoprololu). Jeśli jesteś uczulony na aspirynę i inne leki przeciwbólowe, w razie np. bólu głowy sięgnij raczej po paracetamol lub celekoksyb.
Obrzęk naczynioruchowy spowodowany inhibitorami konwertazy angiotensyny zwykle ustępuje po przerwaniu leczenia tymi lekami. Wrodzony obrzęk naczynioruchowy związany z niedoborem C1 trwa całe życie, natomiast nabyty zwykle cofa się po wyleczeniu choroby z którą jest związany.
Ważnym elementem postępowania w obrzęku naczynioruchowym jest edukacja i unikanie czynnika wywołującego napady obrzęku (np. pokarmu, leku). W razie obrzęku naczynioruchowego wywołanego inhibitorami konwertazy angiotensyny można próbować je zastąpić lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze należącymi do innej grupy są to tzw. blokery receptora angiotensynowego. Mają one podobne, korzystne działanie w nadciśnieniu a nie blokują konwertazy angiotensyny.
