Toksoplazmoza jest chorobą odzwierzęcą, która groźna jest w szczególności w ciąży. Wywoływana przez pierwotniaka toxoplasma gondii może prowadzić do uszkodzeń płodu, jak też do poronienia, niemniej na toksoplazmozę chorują nie tylko ciężarne.
Występowanie i rozpoznanie toksoplazmozy
Zakażenie pasożytami w postaci toksoplazmozy dotyczy całego świata. Według badań co druga osoba posiada dodatnie przeciwciała, które wskazują na przebycie choroby pasożytniczej, jaka jest odzwierzęca toksoplazmoza. Poza nabyciem choroby istnieje niebezpieczeństwo wrodzonych zarażeń. Chorobę wywołuje pierwotniak toxoplasma gondii, której żywicielem są zwierzęta kotowate.
U zwierząt pasożyt namnaża się w jelicie i jest wydalany pod postacią oocytów z kałem, jednocześnie będąc odpornym na warunki zewnętrzne,w tym atmosferyczne. Po spożyciu pokarmu zawierającego oocyty pierwotniaka umiejscawia pasożyt atakuje narządy wewnętrzne, głównie mięśnie, oczy i ośrodkowy układ nerwowy. Kiedy dochodzi do namnożenia się pasożyta widoczna zaczyna być reakcja zapalna.
Toksoplazmoza – ryzyko zarażenia
Powszechne występowanie pasożytów w otoczeniu stwarza konieczność wprowadzenia środków ostrożności i profilaktyki. Dotyczy to w szczególności osób obcujących z kotami i innymi zwierzętami jak owce, świnie, czy drób. Do zakażenia oocystami dojść może zarówno poprzez kontakt z odchodami kotów, jak przy myciu kuwety, czy podczas zabawy z pupilem, jak też poprzez spożycie oocyst wraz z niemytymi warzywami, owocami.
Przykładem mogą być zanieczyszczone kałem poziomki lub też owoce po których chodzą muchy przenoszące pasożyty. Kolejną możliwością zarażenia jest zjedzenie surowego mięsa zarażonej świni, czy drobiu. Specyficznym, ale możliwym zarażeniem jest zarażenie płodu przez łożysko, bądź poprzez przeszczep narządu zawierającego pasożyty. W związku z tym wyróżnić należy toksoplazmozę nabytą i wrodzona.
Nabyta toksoplazmoza
U większości osób chorych nie ma świadomości bycia nosicielem toksoplazmozy, bowiem choroba przebiega bezobjawowo. Jeżeli daje ona objawy to wówczas może przebiegać jako postać węzłowa. Objawami wtedy są powiększone węzły chłonne szyi, bóle głowy i mięśni, ogólne osłabienie, czasem gorączka. Występuje także postać oczna toksoplazmozy, dając objawy zapalenia siatkówki i naczyniówki oka.
Efektem może być pogorszenie wzroku. Wyróżnia się również postać uogólnioną i mózgową toksoplazmozy. W tej pierwszej obserwowane są zmiany w płucach, wątrobie i mięśniu sercowym, w drugiej występuje zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. Obydwie te postaci dotyczą w szczególności pacjentów o niskim stanie odporności np. w związku z AIDS lub tez po chemioterapii.
Wrodzona toksoplazmoza
Efektem zarażenia dziecka w czasie ciąży mogą być wady wrodzone oraz późne następstwa przebytego zarażenia pasożytem. W związku z tym przywiązuje się dużą wagę do diagnostyki nosicielstwa matki. Ryzyko wystąpienia objawów choroby w ciąży jest największe w ostatnim trymestrze ciąży, zaś najbezpieczniejszym okresem zarażenia jest właśnie trzeci trymestr. By płód został zarażony musi dojść do zarażenia pierwotnego, co oznacza iż wcześniej matka nie mogła przeżyć toksoplazmozy.
Miernikiem tego stanu jest brak przeciwciał w klasie IgG przeciwko Toxoplasma gondii u kobiety. Do objawów wrodzonej toksoplazmozy należy tzw. triada Sabina-Pinkertona: zapalenie siatkówki i naczyniówki; zwapnienia śródczaszkowe; wodogłowie lub małogłowie, wystąpić może również powiększenie wątroby i śledziony, skaza krwotoczna oraz żółtaczka, oczopląs, opóźnienie rozwoju umysłowego, padaczka, zaburzenia mowy. Objawy te dotyczą zaledwie 30% płodów, co jest faktem dość pozytywnym w kontekście dużej ilości zarażeń i ogromnego prawdopodobieństwa zarażenia.
Diagnostyka toksoplazmozy
Zarażenie toxoplasmą gondii rozpoznaje się poprzez określenie występowania przeciwciał w klasie IgM, IgG i IgA. Przeciwciała IgM występują w przypadku świeżego zachorowania i po pewnym czasie znikają – ich obecność świadczy o aktywnej chorobie. Przeciwciała IgG pojawiają się jako efekt zarażenia i występują do końca życia. Jeżeli zachodzą zmiany w przeciwciałach może to wskazywać na reaktywację toksoplazmozy.
To właśnie przeciwciała IgM i IgG mogą przenikać do płodu. Przeciwciała IgA służą stwierdzeniu toksoplazmozy u noworodka. Do diagnostyki toksoplazmozy stosuje się również badania genetyczne PCR, histopatologiczne oraz próby biologiczne i badania obrazowe jak USG, czy rezonans magnetyczny. Pewność co do choroby jest wówczas, gdy pomiędzy badaniami zmienia się wynik z ujemnego na dodatni.
Również pewność występowania toksoplazmozy w postaci aktywnej zyskuje się gdy przeciwciała IgG osiągają wysoką wartość w odstępie 3 tygodni. U płody i dalej niemowlęcia toksoplazmozę wrodzoną stwierdza się na podstawie wykrycia pasożyta we krwi lub płynie owodniowym, jak też poprzez przeciwciała IgG w pierwszym roku życia (przeciwciała otrzymane od matki w ciąży winny do 3 miesięcy zaniknąć)
Leczenie toksoplazmozy
W leczeniu toksoplazmozy stosuje się chemioterapeutyki, takie jak: pirymetamina, sulfonamidy czy spiromycyna. W przypadku ciężarnych dopuszcza się leczenie spiramycyną.
Profilaktyka, czyli jak uniknąć zarażenia
By uniknąć zarażenia warto dbać o higienę, w szczególności uważa na spożywanie potrwa z surowego mięsa, picie nieprzegotowanej wody z nieznanego źródła. Pomóc w profilaktyce może też mycie owoców i warzyw, zabezpieczenie produktów spożywczych przed dostępem much i innych owadów. Kluczowa jest czystość piaskownic i miejsc gdzie przebywają dzieci. Ograniczenie do nich dostępu kotów minimalizuje ryzyko zarażenia. Kontakt ze zwierzętami jak i kotami winien być odpowiedzialny. W przypadku toksoplazmozy wrodzonej istotnym elementem zapobiegawczym jest właściwa opieka nad ciężarną i wczesna diagnostyka.
