Choroba surowicza – retinopatia surowicza środkowa (CSCR – Central Serous Chorioretinopathy) jest to schorzenie, które dotyczy w szczególności młodych mężczyzn oraz tych w średnim wieku. Jest ono spowodowane idiopatycznym surowiczym uniesieniem sensorycznej warstwy siatkówki w okolicy plamki. Przyczyny występowania tej choroby nie są do końca poznany.
Przyczyny – choroba surowicza
Mechanizm występowania choroby surowiczej nie jest do końca znany dlatego nie istnieje jednoznaczna teoria mówiąca o przyczynach ją powodujących. 
Jedna z teorii mówi o tym iż możliwą przyczyną może stanowić uszkodzenie komórek nabłonka barwnikowego albo uszkodzenie warstwy choriokapilarnej i dopiero wtórne uszkodzenie RPE. Inna przyczynę upatruje się w lokalizacji pierwotnego uszkodzenia w obrębie naczyń naczyniówki.
W celu postawienia ostatecznej diagnozy konieczne jest wyeliminowanie możliwości wystąpienia innych przyczyn takich jak:
– stan zapalny,
– guz,
– nowotwór.
Objawy – choroba surowicza
Choroba surowicza dotyczy zazwyczaj mężczyzn w określonej grupie wiekowej od 20 do 50 roku życia. Najbardziej charakterystycznym objawem zwiastującym rozpoczęcie choroby surowiczej jest obniżenie ostrości widzenia. Pacjenci uskarżają się zazwyczaj na problemy z widzeniem objawiające się zamgleniem oka, często tez wada ta korygowana jest przy pomocy słabych soczewek.
Inne charakterystyczne objawy to między innymi:
– dodatni wynik testu Amslera,
– paracentralny mroczek w badaniu pola widzenia,
– dysfunkcje widzenia w ciemności,
– zaburzenia w widzeniu kontrastu.
We wczesnych fazach choroby surowiczej widoczne są ogniska przecieku otoczone powiększającymi się w późniejszych fazach obszarami nagromadzenia kontrastu. W postaci klasycznej obserwuje się objaw „dymu papierosowego” w postaci przecieku o powiększających się w trakcie badania granicach w kształcie wznoszącego się słupa dymu. To efekt różnicy temperatur między cieplejszym strumieniem kontrastu a nagromadzonym płyn, a także ciśnieniem osmotycznym wywołanym różnicą w stężeniach białek.
W ok. 20-40% przypadków dochodzi do nawrotów schorzenia, a w części przypadków rozwija się neowaskularyzacja podsiatkówkowa.
We wczesnych fazach angiogramu obserwuje się niewielkie odwarstwienie nabłonka barwnikowego z powiększającym się nieregularnym obszarem hiperfluorescencji w fazach późnych odpowiadającym odwarstwieniu siatkówki sensorycznej. Stan taki potocznie określany jest mianem plamy atramentu. Najczęściej miejsce przecieku znajduje się w kierunku górno-nosowym od dołeczka.
Leczenie – choroba surowicza
W leczeniu choroby surowiczej stosuje się różne metody leczenia. Jednym z podstawowych badan klinicznych jest:
– badanie stereoskopowe w lampie szczelinowej. W trakcie tego badania zmiany sa najbardziej widoczne w soczewce płasko – wklęsłej. Zauważalne jest także nagromadzenie w różnym stopniu płynu unoszącego siatkówkę sensoryczną w biegunie tylnym gałki ocznej.
Zazwyczaj wysięk jest całkowicie przezroczysty, niekiedy stwierdza się w oku towarzyszącym ognisko zaniku nabłonka barwnikowego mogące stanowić dowód na wcześniejsze epizody CSCR.
– Kortykoterapia. W tym rodzaju terapii obserwuje się szczególnie silne nasilenie opisywanych objawów. Zaleca się wówczas zmianę stosowanej terapii.
– laseroterapia. Stosowana jest w szczególności w odniesieniu do pacjentów u których miejsce przecieku znajduje się poza dołeczkową strefą bezperfuzyjną, a przeciek utrzymuje się ponad 4 miesiące. Laseroterapia skraca czas rekonwalescencji nie ma jednak wpływu na końcową ostrość widzenia. Laseroterapię można rozważać przede wszystkim w przypadku osób z ostrością widzenia mniejszą niż 0,5. Ważna jest także rozmowa kwalifikacyjna i omówienie z pacjentem alternatywnego postępowania.
Laseroterapię przeprowadza się bezpośrednio na uwidocznione w angiografii luoresceinowej miejsce przecieku. Wynik badania angiograficznego powinien nas upewnić, że potencjalne miejsce leczenia znajduje się poza strefą beznaczyniową. Należy także uwzględnić stopień upośledzenia ostrości widzenia.
U większości pacjentów z chorobą surowiczą w ciągu 6 miesięcy dochodzi do spontanicznego zatrzymania przecieku i stopniowej resorpcji płynu. Z uwagi na wysoki odsetek spontanicznej poprawy w przypadku pierwszego epizodu schorzenia wskazane jest obserwacja przed podjęciem decyzji o laseroterapii.
Zalecane badania w przypadku choroby surowiczej to:
– często stosowane badania OCT, z uwagi na jego bezinwazyjność oraz lepszą możliwość oceny stopnia wchłaniania płynu. Ponieważ stopniowa poprawa ostrości widzenia zwykle rozpoczyna się około 3 miesiąca wskazana jest 3-4 miesięczna obserwacja zanim zaproponujemy pacjentowi laseroterapię. U części pacjentów nawet po całkowitym wchłonięciu się płynu podsiatkówkowego można zaobserwować zmiany w nabłonku barwnikowym siatkówki w postaci resztkowych skupisk barwnika i zmian druzowatych. Niekiedy, nawet po całkowitym wchłonięciu płynu, utrzymują się metamorfopsje.
Centralna retinopatia surowicza jest chorobą samoograniczającą się i dotyczącą jednego oka, aczkolwiek zdarzają się przypadki obustronnego występowania.
CSR może przybierać formy takie jak:
– ograniczonego odwarstwienia siatkówki,
– wieloogniskowej tylnej epiteliopatii barwnikowej,
– wysiękowego idiopatycznego odwarstwienia nabłonka barwnikowego,
– pęcherzowego odwarstwienia siatkówki,
– obustronne wieloogniskowe.
Wiadomo, że choroba dotyczy głównie młodych mężczyzn, z osobowością typu A. Ponadto wywołują lub nasilają jej przebieg takie czynniki jak: stres psychiczny, nadciśnienie, nadużywanie alkoholu, SLE, choroba/zespół Cushinga, gruczolak nadnerczy, hormonalne guzy przysadki, egzogenne stosowanie steroidów, ciąża.
