Ciemiężyca biała jest rośliną typową dla półkuli północnej. Porasta głównie Europę, Azję, zwłaszcza Syberię. W Polsce dziko rosnącą spotkać ja można zaledwie w Bieszczadach. Ze względu na jej właściwości lecznicze ciemiężycę się uprawia na plantacjach przeznaczony do pozyskiwania surowca zielarskiego.
Roślina pod ochroną
Mimo iż ciemiężycę spotkać można na zboczach górskich to jest to roślina objęta ścisłą ochroną i nie można jej zrywać. Popularność właściwości ciemiężycy doprowadziła niemalże do jej wyginięcia. Jest to roślina wieloletnia. Przez pierwsze lata nie kwitnie, dopiero po około ośmiu latach kwitnie białym kwieciem wznoszącym się wysoko ponad rozetę liści. Należy do roślin trujących. Zaledwie kilka gram spożytych może wywołać poważne zatrucie a w skrajnych przypadkach również zgon. Stąd łatwo jest ciemiężycę przedawkować. Z tego względu wskazana jest szczególna ostrożność w jej spożyciu i dawkowaniu, najlepiej po konsultacji i we współpracy z lekarzem, zielarzem oraz z uwzględnieniem dolegliwości pacjenta. Jedynie zakłady zielarskie mogą bezpiecznie wyodrębnić składniki rośliny, które są pożyteczne dla zdrowia ludzkiego i nie są toksyczne. Suszenie ciemiężycy domowymi sposobami naraża na zatrucie toksynami.
Stosowanie rośliny
Niegdyś z ciemiężycy wykonywano środek znieczulający, obecnie roślina jest stosowana bardzo rzadko, głównie jako składnik leków farmaceutycznych, aczkolwiek dodaje się jej składniki również do preparatów mlecznych. Z uwagi na fakt, jak groźną jest rośliną unika się jej zastosowania, zwłaszcza o charakterze eksperymentalnym.
Pochodzenie nazwy
Nazwa ciemiężyca to polski odpowiednik łacińskiego Verare, co oznacza mówić prawdę. Nazewnictwo to nawiązuje do faktu, iż sproszkowany korzeń rośliny wywołuje kichanie, a to oznacza prawdę według ludowych podań. W języku słowackim ciemiężyca to kychavica to jeszcze bardziej nawiązuje do efektu zażycia ziela. Legend z ciemiężycą w roli głównej nie brakuje. Według niektórych dokumentów zabiła ona Aleksandra Macedońskiego, któremu została zaserwowana w formie lekarstwa, jakie przedawkowano. Warto podkreślić iż ciemiężyca jest rośliną trującą począwszy od korzenia na kwiecie skończywszy. Zatrucie toksynami z ciemiężycy objawia się osłabieniem i spowolnieniem akcji serca, z czasem porażenie mięśni klatki piersiowej, co prowadzi do bezdechu i natychmiastowej śmierci. To samo jednak co truje, potrafi leczyć. By jednak uzyskać pożądany efekt leczniczy kluczowe są proporcje.
Lecznicze właściwości ciemiężycy białej
Ziele ciemiężycy bogate jest w alkaloidy sterolowe (germeryna, protoweratryna, rubijerwina, germina czy izorubijerwina) Prócz tego w roślinie występuje weratramaryna – gorzki glikozyd oraz kwasy organiczne (chelidonowy i weratrynowy). Wyciągi na bazie alkoholu oraz octu były swego czasu skutecznym środkiem na wszawicę. Obecnie poza lekami farmaceutycznymi wykorzystuje się ziele w weterynarii jako środek na żołądek. W przemyśle farmaceutycznym ciemiężyca biała wykorzystywana jest nadal w lekach uśmierzających ból i znieczulających.
