Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia, Pyrus aucuparia) jest rośliną mało znaną, aczkolwiek większość osób zna jarzębinę, która jest synonimem gatunku. Drzewo należy do rodziny różowatych. Potoczna nazwa jarzębina wywodzi się od owoców, które słyną z wielu właściwości leczniczych i walorów smakowych. Poza tym drzewo charakteryzuje się efektownym wyglądem. Jarząb pospolity występuje zarówno w Europie, jak i Azji. Jest popularny i w Polsce i na Syberii.
Jarząb pospolity – pokrój drzewa
Nazwa jarzębiny pochodzi od avis capere, co znaczy z łaciny łowić ptaki. Z jarzębiną bowiem wiąże się wiele zabobonów, między innymi wierzenie, iż owoce wabią ptaki, a te zaś roznoszą nasiona jarzębiny mnożąc gatunek. Z jarzębiny robiono niegdyś korale i ozdoby, które miały chronić przed złem. Jarząb pospolity jest drzewem lub krzewem, które różni pokrój.
Osiąga do 15 metrów wysokości, chociaż jako krzew jest bardziej rozłożysty i niższy. Żywotność drzewa notuje się na przedział 80 do 100lat. Kora jarzębiny jest gładka, a pień wysmukły, walcowaty. Ponadto drzewo jest bardzo odporne na warunki atmosferyczne, zwłaszcza na mróz i choroby wirusowe. Jarzębina porasta brzeg lasów, łąk oraz wiele parków i przestrzeni zielonej w miastach.
Często sadzona celem oczyszczania powietrza oraz wykarmienia lokalnych siedlisk ptactwa. Jest ona niebywałą roślina ozdobną, które sadzona jest coraz częściej w celach zdrowotnych wypełniając ogrody przydomowe pięknem swych owoców. Poza jarzębina pospolita występuje wiele odmian krzyżowanych, które rosną wyłącznie w celu dekoracyjnym.
Owoce jarzębiny
Owoce jarzębiny są jadalne, aczkolwiek należy wiedzieć, iż nie spożywa się ich na surowo, gdyż są one wówczas trujące. Sparzenie lub przemrożenie usuwa trujące substancje z owoców podobnie jak jest to w przypadku aronii. Owoce jarzębiny cechują się wyjątkowym smakiem, niepowtarzalnym aromatem, wyjątkowo oryginalnym. Wytwarza się z nich soki, dżemy oraz marmolady.
Zawierają one mnóstwo karotenu, a badania dowodzą iż jest go w jarzębinie więcej niż w marchewce. W kuchni poza potrawami jarzębina jest surowcem winiarskim. Wytwarza się z niej nalewki, wina oraz ocet, jak też syrop, kompot. To właśnie z jarzębiny pijamy tak zwany jarzębiak. W ziołolecznictwie jarzębina dostępna jest pod postacią leczniczej herbaty, syropu witaminowego i ekstraktu. Zawierają kwasy organiczne (jabłkowy, sorbowy, winowy, parasorbowy, bursztynowy), garbniki, cyjaninę, pektyny, barwniki karotenoidowe i flawonoidy.
Właściwości lecznicze drzewa i jego owoców
Od wielu lat znane są właściwości jarzębiny w homeopatii. Zawierają one witaminy C, E oraz K i PP. W ograniczonym stopniu owoce jarzębiny działają moczopędnie. O wiele ważniejszą cechą owoców jest działanie ochronne i kojący wpływ na błonę śluzową żołądka oraz jelit. Stosuje się kuracje jarzębiną w schorzeniach wątroby oraz chorobach pęcherzyka żółciowego.
Surowe owoce potrafią wywoływać wymioty oraz biegunkę, generalnie są niejadalne i z tego tez powodu niegdyś owoce jarzębiny miały miano magicznych. Wystarczy je blanszować by zamiast być trojące stały się lecznicze. Nuta goryczy i kwaskowatość owoców sprawia iż przyjmowane leczniczo są ciekawym smakiem. Owoce by nadawały się w celach leczniczych należy zbierać po pierwszym przymrozku.
Wykorzystywane do potrwa świetnie barwią sosy na szkarłatnoczerwony kolor, komponują się z dziczyzną, rybami oraz galaretą. Warto wiedzieć, iż suszone owoce jarzębiny nie tracą na swej wartości. W liściach jarzębiny znajdują się liczne flawonoidy, zaś w jej kwiatostanach –trójterpeny i tetrakosanol, nasiona obfitują w glikozyd amigdalinę.
