Kosaciec niemiecki (Irys germanica) to jeden z kwiatów ogrodowych, który ma wiele właściwości leczniczych. Zwany jest popularnie irysem lub kosaćcem ogrodowym. Należy do bylin wieloletnich z rodziny kosaćcowatych. Wywodzi się z rejonu Morza Czarnego oraz obszarów basenu Morza Śródziemnego. Jest popularną rośliną we Włoszech, Maroku, jak też w Polsce.
Kosaciec niemiecki czyli irys
Polska nazwa kwiatu pochodzi od kształtu liści, które przypominają kosę. W stanie dzikim kosaćce są objęte ochroną gatunkową. Aktualnie występuje tysiące odmian kosaćca, różnią się one między sobą wybarwieniem kwiatów, wysokością i okresem kwitnienia. O kosaćcach pisał w swym dziele Karol Wielki nakazując sadzić je w domowych ogrodach jako dekoracyjny lek.
Dzięki temu zamiłowaniu cesarza do kosaćców rozpowszechniły się one niezmiernie tworząc wiele krzyżówek odmian w sposób naturalny i przetrwały do dziś. Obecnie dziko rosnące kosaćce spotkać można na terenach zajmowanych niegdyś przez klasztory, bowiem to mnisi w szczególności kultywowali uprawę tej rośliny, głównie w celach leczniczych. Kosaćce zwykle dorastają do metra wysokości, wyrastając z kłączy.
Ich łodyga jest bezlistna i wysoka, liście natomiast wyrastają z kłączy o kształcie szablastym. Owocem kosaćca jest torebka. Najwięcej odmian kwitnie w czerwcu. Kwiaty kosaćca niemieckiego są duże, ozdobne, niebieskawe z delikatnymi prążkami u nasady. Mienią się one barwami od białego do fioletu w zależności od stanowiska i rodzaju gleby.
Surowiec leczniczy
Kłącza kosaćca są surowcem leczniczym. Kłącze skrywa w sobie szereg substancji leczniczych, dzięki którym kosaciec niemiecki jest bardzo cenioną rośliną w medycynie naturalnej. Pozyskiwany jest przede wszystkim z upraw. Niestety powoduje wiele komplikacji i skutków ubocznych jeżeli stosuje się kosaćca w nieodpowiednich dawkach. Stąd istotna jest konsultacja z homeopatą, by dobrać stosowną mieszankę ziołową.
Kosaciec niemiecki charakteryzuje fiołkowy zapach po wysuszeniu, co sprawia iż poza leczeniem stosuje się go jako perfum. Niegdyś w zielarstwie był stosowany do usuwania piegów a także wyrównywania kolorytu skóry. W medycynie ludowej oskórowane kłącze służyło niemowlętom ząbkującym jako gryzak. Praktyk tych zaniechano z uwagi na powodowanie infekcji dziąseł. Obecnie wykorzystuje się olejek z kłącza jako aromat, zaś samo kłącze proszkowane służy do produkcji zasypek przeciw poceniu się, jak tez wielu szamponów, maseczek i preparatów na ból zębów.
Kosaciec niemiecki inne zastosowania
Kosaciec niemiecki w połączeniu z alkoholem daje doskonały likier. Olejek z kosaćca jest popularnym składnikiem likierów, a także ciast i deserów na bazie likieru. Najczęściej jednak kosaciec służy aromatyzowaniu, czy to pościeli, ubrań, czy kosmetyków. We Włoszech kłącza kosaćca służą wyrobom różańców. Na południu Europy jest on rośliną miejską wypełniającą klomby, parki i skwery.
Doskonale roślina komponuje się z oczkami wodnymi jak też japońskim stylem ogrodu. Rozmnaża się ją przez podział kłączy w połowie sierpnia. Należy pamiętać aby sadzić kłącza stosunkowo płytko. By użyć kłączy w celu leczniczym należy je wykopać po 3-4 latach, po czym trzeba je oczyścić i obrać, a także pokroić i wysuszyć.
Skład kosaćca
W skład kłącza kosaćca wchodzi olejek eteryczny oraz kwas mirystynowy, śluz, garbniki i flawonoidy, a także liczne glikozydy i sole mineralne. Dzięki temu składowi kosaciec niemiecki ma właściwości moczopędne i wykrztuśne,a także ściągające oraz żółciopędne. Wykazuje też zdolności bakteriobójcze.
Najczęściej stosuje się kosaćca w leczeniu dróg oddechowych, nieżytu nosa a także w infekcjach dróg moczowych i nadmiernej fermentacji jelitowej. Należy pamiętać by zioła tego nie stosować samodzielnie, gdyż ma zbyt silne działanie. Optymalnym spożyciem są mieszanki ziołowe z kosaćcem. W odpowiedniej dawce kosaciec jest doskonałym lekiem na kaszel i bóle gardła, oskrzeli.
