Zmiany osobowości w wyniku ekstremalnego stresu – o tym, że stres ma ogromny wpływ na organizm człowieka, nie trzeba nikomu mówić. Już nawet delikatny stres w codziennych sytuacjach wywołuje w nas konkretne reakcje. A co ze stresem, który jest tak silny, że wywołuje swoisty szok? Czy może wpłynąć na zmiany osobowości?
Ekstremalne doświadczenia
Jak zdefiniować ekstremalny stres, wie chyba każdy. Trudno jednak ustalić granicę pomiędzy tym, kiedy stres jest silny, lecz do przeżycia, a ekstremalnym. Warto rozróżnić tutaj dwa rodzaje stresu. Ten gwałtowny, gdy bodziec jest dla nas tak szokujący, że wywołuje ekstremalną sytuację stresową. Lub ten, gdy stresowi jesteśmy poddawani przewlekle, przez długi czas.
Stres gwałtowny
Przypadkiem stresu gwałtownego mogą być choćby sytuacje, jakie nasi przodkowie przeżywali podczas wojny. Może to być na przykład widok rozstrzeliwanego pod ścianą rodzica. Lub nagłe oderwanie od matki i zesłanie do obozu. Najczęściej taki gwałtowny stres wywołuje u nas widok śmierci, szczególnie osoby nam bliskiej. Nagła zmiana środowiska i poczucie zapadania się gruntu pod nogami – to szczególne symptomy silnego stresu. Często ofiary brutalnego gwałtu doświadczają takiego właśnie rodzaju stresu.
Przewlekły stres
Przewlekły stres to ten, który trwa godzinami, dniami, tygodniami, a nawet latami. Stres taki może zapoczątkować na przykład nagła choroba bliskiej nam osoby. Może to być porwanie, torturowanie, pobyt w więzieniu lub obozie koncentracyjnym. Często matki, których dziecko zostaje porwane na lata doświadczają tego rodzaju przewlekłego stresu. Trzeba przyznać, że są to doznania tak silne, że trudno je przetrwać bez szwanku na psychice.
Zmiany osobowości a silny stres
Ważny egzamin raczej nie zmieni na trwałe osobowości studenta. Po prostu – gdy sytuacja stresowa minie, stres ustąpi i będziemy traktować to jako błahostkę. Podobnie rzecz ma się na przykład, gdy cudem uda nam się uniknąć śmiertelnego wypadku. To, jak stres wpłynie na naszą psychikę wynika w dużej mierze z tego, co po nim nastąpi.
Osoby, które dotąd były zdystansowane, łagodne, uśmiechnięte, mogą całkowicie zmienić swoją osobowość. Mogą stać się spięte, znerwicowane, niespokojne. Literatura opisuje wiele takich zmian u osób, które przeżyły piekło obozów koncentracyjnych. Osoby żywe i pełne energii mogą z kolei zobojętnieć na życie, stać się apatyczne. Może to być wynikiem silnego stresu, jakiego doświadczyły w wyniku porwania i długotrwałego więzienia. Zwykle zmiany osobowości w wyniku stresu ekstremalnego zachodzą na gorsze.
Bywają przypadki, gdy osoba, która doświadczyła na przykład brutalnego mordu na własnych oczach, staje się lekkoduchem. Pozornie wiecznie się śmieje, śmieszy ją byle co, nie przejmuje się życiem. Widać jednak, że stara się zamaskować własne przerażenie, obawę o życie, zapomnieć o tym co widziała. Często mówi się o żołnierzach, którzy powracają po wojnach z zupełnie odmienioną osobowością. Tym osobom należy się dożywotnie wsparcie psychologiczne, wymagają one szczególnej opieki. Trauma, jakiej doświadczali na froncie nigdy nie pozwoli im normalnie funkcjonować. Nie ma ludzi, którzy byliby zupełnie niewrażliwi na ból, cierpienie, zabijanie i stała obawę o własne życie.
