Adrenoleukodystrofia jest rzadko występujących schorzeniem genetycznym należącym do zaburzeń metabolicznych. Choroba polega na nieprawidłowościach w istocie białej układu nerwowego oraz kory nadnerczy. Choroba daje objawy neurologiczne oraz endokrynne, ich kompozycja jest charakterystyczna jedynie dla indywidualnej jednostki.
Adrenoleukodystrofia – przyczyny występowania
Osoby chorujące na adrenoleuodystrofię różnią się między sobą tak bardzo, iż trudno jest ustandaryzować chorobę jako zespół objawów i przyczyn, które determinują wybrany tok i metodę leczenia. To ogromna trudność w zakresie rozpoznania i diagnostyki. Na podstawie opisanych przypadków zachorowań wyróżnia się kilka rodzajów choroby. Wczesne rozpoznanie i odpowiednio dobrane leczenie pozwala uzyskać stosunkowo dobre rokowania.
Choroba znana jest tez pod nazwami synonimicznymi ALD, czy X-ALD i X-linked ALD. Rocznie chorobę rozpoznaje się zaledwie u 1 do 9 osób na 100 tysięcy ludzi, mimo iż jest to najczęstsza postać leukodystrofii. Co ciekawe ta choroba w szczególności atakuje chłopców i występuje równomiernie na całym świecie.
Adrenoleukodystrofia – dziedziczenie
Choroba genetyczna jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, warunkiem dodatkowym jest sprzężenie z chromosomem płci X. Za produkcję niewłaściwego białka ALDR(p) odpowiada mutacja genu ABCD1. Według badań ALDR(p) prawdopodobnie nie przenosi aktywnej pochodnej bardzo długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. very long chain fatty acids, VLCFA), czyli VLCFA- CoA do wnętrza peroksysomów (organellum komórkowe), w których zachodzi proces peroksysomalnej β-oksydacji.
Schorzenie polega na zaburzeniu peroksysomalnej β-oksydacji. Skutkiem tego jest kumulacja kwasów tłuszczowych w organizmie i jako następstwo zmiany demielinizacyjne (niszczenie osłonek mielinowych) istoty białej ośrodkowego układu nerwowego, oraz niewydolność kory nadnerczy i jąder u mężczyzn. Akumulacja kwasów dotyczy kwasów heksakozanowego, czyli cerolowego, a także tetrakozanowego, czyli lignocerynowego.
Adrenoleukodystrofia – objawy i rokowania
Objawy choroby bywają zmienne w zależności od etapu życia. Są okresy, kiedy ich nie ma prawie wcale, nie są dokuczliwe. Występują tez i takie,w których się nasilają i uprzykrzają życie codzienne. Nie ma określonego schematu występowania objawów kolejno po sobie, czasem występują najpierw objawy neurologiczne i potem endokrynne, czasem przeciwnie a zdarza się iż towarzysza sobie nawzajem.
Nie wszyscy ale niektórzy cierpią na niewydolność kory nadnerczy co wiąże się z problemami w zaopatrzeniu organizmu na adrenalinę i kortyzol. Ten niedobór skutkuje zaburzeniem poziomu ciśnienia krwi i rytmu serca, a w konsekwencji też objawia się niepłodnością. Prócz huśtawki hormonalnej występują objawy neurologiczne w obrębie intelektu. Ostatecznie choroba wpływ ana długość życia skracając je w sposób znaczący.
Adrenoleukodystrofia – rodzaje choroby
Wyróżnia się sześć typów choroby, które wynikają z okresu w jakim się rozwinęła i pozwoliła zdiagnozować. Pierwszym jest dziecięca mózgowa adrenoleukodystrofia (między 4-8 rokiem życia, objawami jest deficyt uwagi, utrata pamięci, osłabienie wzroku i słuchu osiągając stan wegetatywny prowadzący do rychłej śmierci). Drugim typem choroby jest młodzieńcza mózgowa adrenoleukodystrofia (rozpoznawana między 11 a 21 rokiem życia, objawy są podobnie do typu pierwszego jednak postępują wolniej).
Trzecia postać choroby to adrenomieloneuropatia. Rozpoznanie następuje w końcówce drugiej dziesiątki życia, objawia się trudnościami w chodzeniu, zmęczeniem i zaburzeniem czucia oraz sztywnością w nogach.
Kolejnym typem choroby jest – mózgowa adrenoleukopatia dorosłych (diagnozowana między 20 a 50tym rokiem życia, charakteryzuje się objawami typowymi dla schizofrenii, głównie otępieniem). Piąty typ to – adrenoleukodystrofia tylko z niewydolnością nadnerczy oraz szósty – adrenoleukodystrofia u kobiet (pojawia się w późniejszym życiu, a objawy wahają się od łagodnych, po ciężkie).
Najpoważniejszy przebieg mają odmiany dziecięce choroby, mimo iż początkowo chorzy rozwijają się poprawnie i nie wykazują powodów do niepokoju. Z czasem następuje regres umiejętności, wycofanie i zaczynają pojawiać się trudności, niezdolność uczenia się. Wraz z uszkodzeniem mózgu objawy przybierają na sile. Dzieci zazwyczaj umierają w 2 do 5 lat od diagnozy.
Niestety choroba jest nieuleczalna i nawet jej spowolnienie lekami dostępnymi na rynku nie zapewnia poprawy. Preparatem mającym zapobiegać tworzeniu długołańcuchowych kwasów tłuszczowych w przebiegu w adrenoleukodystrofii jest olej Lorenza. Niestety nie zawsze jest to kuracja skuteczna. Zalecaną terapia jest leczenie kortykosteroidami, komórkami macierzystymi z krwi pępowinowej lub drogą przeszczepu szpiku kostnego.
