Testosteron – hormon sterydowy wytwarzany w jądrach. Charakteryzuje się tym iż wpływa na rozwój narządów płciowych i drugorzędnych cech płciowych samców. Warto zaznaczyć iż jest on niezbędny w procesie spermatogenezy, ponosi także w pełni odpowiedzialność za regulacje zachowania seksualnego mężczyzn.
Poziom testosteronu można zweryfikować za pomocą zwykłego laboratoryjnego badania krwi. Poziom testosteronu należy mierzyć na czczo rano gdyż wtedy stężenie hormonu jest największe.
Prawidłowy wynik badania poziomu testosteronu to 8 – 12 nmol/l lub 2,3 – 3,4 ng/ml albo 230 – 345 ng/dl.
Z wiekiem testosteronu jest coraz mniej, u mężczyzn powyżej 40. roku życia spada średnio o 1 proc. rocznie.
Średnie dobowe wytwarzanie testosteronu u mężczyzn wynosi około 4 – 14 mg/24h. Jego stężenie we krwi zmienia się jednak w rytmie dobowym – najwyższe wartości obserwuje się między 6.00 a 9.00 rano, najniższe w późnych godzinach popołudniowych i wieczorem ( spadek sięga wtedy 15-40% ).
Testosteron jest najważniejszym męskim hormonem płciowym a charakteryzuje go pełnienie wielu niezbędnych dla mężczyzny funkcji życiowych takich jak:
– wzrost masy mięśniowej,
– rozwój i wzmacnianie kości,
– utrzymanie prawidłowego popędu seksualnego,
– produkcja plemników,
– powiększenie i rozwój członka i jąder,
– obniżenie barwy głosu – mutacja,
– pojawienie się owłosienia łonowego,
– owłosienie twarzy w okresie dojrzewania,
– w dorosłym życiu hormon ten wiąże się z ubytkiem owłosienia na głowie
– pobudza mężczyzn do aktywności seksualnej związanej z prokreacją,
– jest odpowiedzialny za kształtowanie się cech płciowych,
– powoduje chęć rywalizacji.
Około dziesiątego roku życia w organizmie człowieka rozpoczyna się proces dojrzewania części mózgu zwanej podwzgórzem. Zaczyna ono uwalniać hormon Gn-RH (hormon uwalniający gonadotropiny) który pobudza przedni płat przysadki mózgowej do uwalniania kolejnych dwóch hormonów : FSH (folikulotropiny) oraz LH (luteotropiny). Pierwszy z nich przyczynia się do rozwoju kanalików nasiennych oraz wytwarzania i dojrzewania plemników, drugi z kolei pobudza komórki jąder do produkcji męskich hormonów płciowych (androgenów) : testosteronu, androstendionu i dehydroepiandrosteronu.
Objawy niedoboru testosteronu
Wśród najczęściej spotykanych objawów towarzyszących niedoborowi testosterony zaliczamy:
– charakterystyczna kobieca sylwetka,
– wysoki głos,
– brak zarostu,
– zaburzenia popędu płciowego,
– dysfunkcje płodności.
– zły nastrój,
– obniżenie aktywności życiowej
– obniżenie aktywności seksualnej,
– nerwowość,
– osłabienie.
Testosteron wywiera także wpływ ogólnoustrojowy, między innymi wpływa na syntezę białek mięśniowych, przyspiesza wzrost kości, zwiększa wytwarzanie krwinek czerwonych oraz nasila produkcję cholesterolu. U chłopców, testosteron zwiększa także aktywność gruczołów łojowych, co często jest powodem występowania trądziku. Wydzielanie tego hormonu narasta między 10 a 20 rokiem życia, po czym następuje powolny jego spadek odczuwalny szczególnie w piątej i szóstej dekadzie życia.
Gdy z pewnych przyczyn, poziom tego hormonu w ustroju w nienaturalny sposób wzrasta, w organizmie podnosi się alarm i następuje blokowanie całego mechanizmu : podwzgórze – przysadka – gonady, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia wytwarzania testosteronu przez jądra. Jest to naturalna obrona organizmu przed nagłym, niekontrolowanym wzrostem tego związku we krwi. Wówczas, większość nadmiaru krążącego testosteronu jest zamieniana w wątrobie na tzw. 17-ketosteroidy, które następnie są wydalane z moczem a pozostała jego część ulega zamianie na hormony żeńskie – estrogeny.
Preparaty testosteronowe
Mężczyźni coraz częściej sięgają po preparaty testosteronowe, które występują w postaci żelu, tabletek, zastrzyków itp. Ich stosowanie, związane ze sztucznym podnoszeniem poziomu testosteronu, wiąże się jednak z działaniami niepożądanymi, terapię hormonalną powinien prowadzić lekarz specjalista.
Testosteron to najczęściej używany środek dopingujący w kulturystyce i sportach siłowych.
Hormony sterydowe do jakich należy testosteron są niewielkimi cząsteczkami rozpuszczalnymi w tłuszczach, które w odróżnieniu od innych hormonów łatwo prześlizgują się z krwiobiegu do wnętrza komórek. Po wniknięciu do środka próbują jednak przedostać się do samego ich „serca” – mianowicie jądra komórkowego. Nie jest to jednak sprawa łatwa, gdyż cząsteczki testosteronu muszą w tym celu odnaleźć wewnątrz specjalnych przewoźników (receptory cytozolowe). Połączenie testosteronu z odpowiednim receptorem powoduje uwolnienie tzw. białek szoku termicznego ( heat shock proteins, w skrócie hsp ), zwłaszcza białka o nazwie hsp 90, które wydaje specjalne „zezwolenie” na wniknięcie kompleksu „testosteron-receptor” do wnętrza jądra komórkowego.
Przy nadmiarze krążącego testosteronu we krwi powstaje jeszcze inny dość ciekawy mechanizm. Otóż receptory (przewoźnicy) widząc gwałtowny najazd cząsteczek testosteronu wpadają w panikę i w obawie że nie wytrzymają naporu tych agresywnych cząstek, chowają się. W ten sposób dochodzi do tzw. oporności na testosteron, pomimo jego dużej ilości we krwi.
