Niezstępowanie jąder inna powszechnie stosowana nazwa to wnętrostwo (łac. cryptorchismus, z grec. kryptos – ukryte, orchis – jądro) to nieprawidłowe położenie jednego lub obu jąder poza moszną. Charakterystyczne jest to iż zalicza się ją do najczęstszej wrodzonej wada noworodków płci męskiej. W około 20% przypadłość ta dotyczy wcześniaków, a w 1–4% noworodków donoszonych. Przyczyny zapadalności upatruje się w ścisłej zależności z wiekiem. Statystycznie także przyjmuje się iż ponad dwa razy częściej występuje jako jednostronne niezstąpienie jądra i w około 70% dotyczy prawej strony, a 30% lewej strony.
Charakterystyczne są trzy etapy niezstępowania jąder i dzielimy je na:
– pierwszy etap odbywa się bardzo wcześnie bo już w okresie pomiędzy 6 a 12 tygodniem życia płodowego. Wówczas to dochodzi do przemieszczenia jądra z przestrzeni pozaotrzewnowej do okolicy pierścienia wewnętrznego kanału pachwinowego. Zstępowanie jądra jest efektem skracania dystalnej części więzadła płciowo‐pachwinowego. Proces ten stymulowany jest przez insulinopodobny czynnik wzrostu 3 (INSL3).
– etap drugi klasyfikowany jest jako przypadający na okres między 3 a 7 miesiącem życia płodowego. Wówczas następuje rozwój wyrostka pochwowego oraz kanału pachwinowego.
– trzeci etap przypada na okres pomiędzy 25 a 36 tygodniem życia płodowego. Charakteryzuje się on zstępowanie jądra do moszny.
Przyczyny
Przyczyny niezstąpienia jąder do moszny nie są do końca poznane, lecz najprawdopodobniej składa się na to wiele czynników.
Wśród najczęściej wymienianych czynników możemy zaliczyć między innymi:
– dziedziczenie,
– nieprawidłowe wydzielanie hormonów,
– nieprawidłowe wydzielanie substancji odpowiadających ze przekazywanie impulsów w nerwie płciowo-udowym,
– dysfunkcje anatomiczne takie jak, takiej jak zbyt krótka szypuła naczyniowa, niedrożność kanału itp.
– anatomiczne (mechaniczne),
– jądrowód,
– wyrostek pochwowy
– najądrza
– ciśnienie śródbrzuszne
– środowiskowe
– nabłonkowy czynnik wzrostu (EGF), itp
Etiologia wnętrostwa jest wieloczynnikowa. Składają się na nią zaburzenia endokrynologiczne i genetyczne.
Niezstępowane jądro może występować jednostronnie (znacznie częściej) lub obustronnie. W przypadku, gdy u chłopca po urodzeniu stwierdza się brak jednego lub obu jąder w mosznie, należy obserwować go przez pierwszy rok życia, gdyż w większości przypadków w tym czasie następuje samoistne zstąpienie jąder.
Szacuje się, że wnętrostwo dotyczy tylko 1% chłopców po pierwszym roku życia. Niezstąpione jądro może wykazywać pewne zmiany w budowie i funkcji, jednak nie jest to regułą. W dużej mierze zależy to od tego, kiedy jadro zstąpiło, czy nastąpiło to samoistnie, ale przede wszystkim istotna jest lokalizacja niezstąpionego jądra. Dużo większe ryzyko deformacji występuje w przypadku jąder położonych w jamie brzusznej.
Objawy
Niezstąpienie jąder nie powoduje bólu ani żadnych innych objawów. Moszna może wyglądać na nieco gładszą, mniejszą, bardziej płaską i mniej rozwiniętą po stronie, gdzie jądro nie zstąpiło. W przypadku stwierdzenia przez specjalistę określonego problemu ważne jest aby lekarz regularnie badał dziecko, u którego stwierdzono wnętrostwo. Schorzenie nie powoduje bowiem u noworodka odczuwania bólu, pieczenia, ani innych symptomów.
Czasami jednak jądra w ogóle nie są wyczuwalne, ponieważ mogą być zbyt małe lub też znajdować się wciąż w jamie brzusznej.
Jeżeli po upłynięciu kilku miesięcy jądro nadal nie zstąpiło, konieczne jest zwrócenie się do lekarza. Jądro może jednak samoistnie umiejscowić się na swoim miejscu aż do 3. roku życia, bez jakiejkolwiek interwencji ze strony lekarza.
Leczenie
Bardzo ważną rolę odgrywa precyzyjne i dokładnie badanie pierwszego lekarza który zaraz po porodzie przeprowadzi ocenę stanu zdrowia małego pacjenta.
Kilka dni po porodzie lekarz dokonuje przebadania dziecka. W przypadku, gdy jądro jest wyczuwalne, ale nie znajduje się w mosznie, badanie powtarza się po 3-6 miesiącach. Jeżeli po upłynięciu tego czasu jądra nadal nie będą na swoim miejscu, często rozpoczyna się leczenie.
Istnieje kilka metod leczenia niezstępowania jąder. Lekarz po przeprowadzeniu oceny stanu zdrowia pacjenta określa metodę jaka jest najbardziej odpowiednia dla konkretnego pacjenta. Leczenie zstępowania jądra polega przede wszystkim na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego sprowadzenia jądra do moszny.
Inną metodą leczenia jest podjęcie terapii hormonalnej. Dlaczego ta metoda jest rzadziej stosowana? Otóż hormonoterapia polega na podawaniu gonadotropiny kosmówkowej lub hormonu uwalniającego LH. W większości przypadków nie jest ona skuteczna, ponieważ powodzenie odnotowuje się jedynie u 20% noworodków.
Rodzaj leczenia jest jednak uzależniony od położenia jądra, a terapia hormonalna korzystnie wpływa na rozwój jądra pobudzając jego funkcje.
Znacznie częściej stosowane jest leczenie chirurgiczne które polega z kolei na sprowadzeniu jądra do moszny. Zabieg ten niemal w 100% kończy się powodzeniem, bardzo rzadko pojawiają niewielkie komplikacje: np., gdy niezstąpione jądro ulokowało się w jamie brzusznej lub jest po okresie przekwitania.
